Recenzja książki „Niewidzialni” – Moodaily
Ta ponadczasowa i niezwykle uniwersalna powieść nie jest spisana atramentem – to łzy, sperma, pot i krew tworzą słowa, które poruszają i wywołują ciarki. Statovci prowadzi narrację z maestrią, wchodząc w najciemniejsze zakamarki ludzkiej duszy, mroczne fantazje, i bezczelne pragnienia, które rzadko odważamy się wyrazić na głos. Bezlitośnie obnaża swoich bohaterów, ale nigdy ich nie upokarza, nigdy nie ocenia. Towarzyszy im w najgorszych chwilach, analizuje zdarzenia z chirurgiczną wręcz precyzją, ale nie wydaje wyroków. Bez ogródek, detalicznie pokazuje to, co z człowiekiem robi wojna, nie pozostawiając wątpliwości, co do trwałego charakteru związanych z nią traum. Sam zna tę sytuację z pierwszej ręki – jego rodzina w obliczu wojny uciekła z Kosowa do Finlandii w 1992 roku, miał wtedy dwa lata. Pierwszym domem, jaki pamięta, był fiński obóz dla uchodźców. Sprawy takie jak tożsamość narodowa czy kulturowa przynależność dotyczą go bezpośrednio. Dobrze wie, że konflikt zbrojny, podobnie jak życie w przymusie udawania kogoś innego, pozostawia po sobie ślady, które trudno zatrzeć. Rzeczy, o których nie da się zapomnieć. Zranienia, których nie da się wybaczyć. I nie zawsze potrzeba – co jest wspaniałą konstatacją tej powieści, wyzwalającym otrzeźwieniem z prowadzonej powszechnie narracji o wadze aktu łaski. Czasem nie da się wrócić do normalności, nie da pozbierać. Tak, jak nie da się ukryć przed samym sobą, choć zarówno Miloš, jak i Arsim usilnie tego próbują.
Autorzy Pauzy, o których mowa w recenzji
O AUTORZE
Pajtim Statovci urodził się w 1990 roku w Kosowie, z którego wyjechał wraz z całą rodziną w 1992 roku, krótko po wybuchu konfliktów zbrojnych na terenach byłej Jugosławii. Od tego czasu mieszka w Finlandii. Dotąd ukazały się trzy jego powieści, z których każda otrzymała nominacje do najważniejszych fińskich i międzynarodowych nagród literackich. Autor jest też najmłodszym w historii laureatem nagrody Finlandia (otrzymał ją w wieku 29 lat) za trzecią, najnowszą powieść Niewidzialni (tytuł oryginalny Bolla). W 2020 roku ukazała się po polsku druga powieść autora, Przejście (tytuł oryginalny Tiranan Sydän, przekład Sebastiana Musielaka).