Recenzja książki „Niewidzialni” – Mood Scent Bar

Ta ponadczasowa i niezwykle uniwersalna powieść nie jest spisana atramentem – to łzy, sperma, pot i krew tworzą słowa, które poruszają i wywołują ciarki. Statovci prowadzi narrację z maestrią, wchodząc w najciemniejsze zakamarki ludzkiej duszy, mroczne fantazje, i bezczelne pragnienia, które rzadko odważamy się wyrazić na głos. Bezlitośnie obnaża swoich bohaterów, ale nigdy ich nie upokarza, nigdy nie ocenia. Towarzyszy im w najgorszych chwilach, analizuje zdarzenia z chirurgiczną wręcz precyzją, ale nie wydaje wyroków. Bez ogródek, detalicznie pokazuje to, co z człowiekiem robi wojna, nie pozostawiając wątpliwości, co do trwałego charakteru związanych z nią traum. Sam zna tę sytuację z pierwszej ręki – jego rodzina w obliczu wojny uciekła z Kosowa do Finlandii w 1992 roku, miał wtedy dwa lata. Pierwszym domem, jaki pamięta, był fiński obóz dla uchodźców. Sprawy takie jak tożsamość narodowa czy kulturowa przynależność dotyczą go bezpośrednio. Dobrze wie, że konflikt zbrojny, podobnie jak życie w przymusie udawania kogoś innego, pozostawia po sobie ślady, które trudno zatrzeć. Rzeczy, o których nie da się zapomnieć. Zranienia, których nie da się wybaczyć. I nie zawsze potrzeba – co jest wspaniałą konstatacją tej powieści, wyzwalającym otrzeźwieniem z prowadzonej powszechnie narracji o wadze aktu łaski. Czasem nie da się wrócić do normalności, nie da pozbierać. Tak, jak nie da się ukryć przed samym sobą, choć zarówno Miloš, jak i Arsim usilnie tego próbują.